Patates Tarımı

Patates içerdiği nişasta, protein B1, B2 ve C vitaminleri ile bazı mineral maddeler nedeniyle tahıllardan sonra en fazla insan beslenmesinde ve endüstri ham maddesi olarak tüketilen bir bitkimizdir. Patates çeşitli iklim koşullarına kolayca adapte olabilmesi, ucuzluğu, alternatif bitkilerle kıyasladığında birim alandan fazla verim alınması, besin değerinin yüksek oluşu gibi nedenlerden dolayı ülkemizde değişik bölgelerde üretilmektedir. Üretimde yüksek ve kaliteli üretim için yetiştirilecek bölge seçiminden toprak hazırlığına, çeşit seçiminden gübreleme ve sulamaya, hastalıklarla mücadeleden münavebeye kadar pek çok yetiştirme tekniğini doğru uygulamak gerekmektedir. 

“2013 yılında patates üretim miktarı en yüksek 5 il sırasıyla Niğde (512 bin 644 ton), İzmir (441 bin 279 ton), Konya (420 bin 755 ton), Afyonkarahisar (306 bin 377 ton) ve Kayseri’dir (299 bin 346 ton). Ülkemizde 9 ilde patates üretimi yapılmamış olup en az patates üretimi yapılan il ise 6 tonla Çanakkale’dir. 2013 yılı geçici verilerine göre, Afyonkarahisar ilindeki patates üretimi, bir önceki yıla göre yüzde 29,32 azalarak 306 bin 377 ton olarak gerçekleşmiş olup Afyonkarahisar, bu üretim miktarı ile Türkiye üretiminin yüzde 7,76’sını karşılamaktadır. Afyonkarahisar, bu değerle en fazla patates üretimi yapan 4’üncü il konumundadır. 2013 yılı geçici verilerine göre Afyonkarahisar ilinde patates üretiminin en fazla olduğu ilçeler sırasıyla Sandıklı (99 bin 850 ton), Şuhut (82 bin 375 ton), Dinar (47 bin 928 ton), merkez ilçesi (20 bin 964 ton) veemirdağ’dır (15 bin 961 ton). 2013 yılında Ege Bölgesi illeri arasında en fazla patates üretimine sahip il 441 bin 279 tonluk üretimle İzmir olurken, en az üretime sahip olan il ise 601 tonlaDenizli’dir. Afyonkarahisar ise 306 377 ton patates üretimi ile İzmir ilinden sonra Ege Bölgesi illeri arasında en fazla üretim yapan 2’nci il konumundadır.”


Tohumluk ve Çeşit Seçimi
Hastalıklardan ari başlangıç materyali patates tarımının en önemli kısmıdır.Yetiştirilecek patates çeşitlerinde bölge, iklimsel faktörler, Pazar durumu gibi birçok unsur etkili olmaktadır. Yetiştirici, nasıl bir ürün elde etmek istediğine önceden karar vermeli, üretim amacını öncede belirlemelidir. Bu kararı verirken üretim yapılan bölgenin şartları dikkate alınmalıdır. Sanayilik, yemeklik, veya tohumluk üretim durumuna göre ekilecek çeşite karar verilmelidir. 

Kaliteli ve hastalıksız tohumluk kullanmak patateste önemli ve zorunlu bir durumdur. Patates tarımında yüksek verim alabilmek için yüksek verimli çeşit kullanma kadar sağlıklı tohumluk yumruların kullanılması da önemlidir. Seçilen çeşit ne kadar yüksek verim potansiyeline sahip olursa olsun, eğer tohumluk yumrular sağlıklı ve istenilen özelliklere sahip değilse hedeflenen verime ulaşmak mümkün olamaz. 
Patates hastalıkları genellikle yumrularla taşınmakta ve hastalıkların belirtilerini yumru üzerinde çıplak gözle görmek mümkün olmamaktadır. Bu nedenle dikimde kullanılacak tohumluk yumruların sertifikalı olmasına büyük özen gösterilmelidir. Türkiye’de patateste elit ve orijinal tohumluk üretimleri yeterli seviyelerde olmayıp bu durum tohumluk üretim zincirinde kopmalara neden olmaktadır. Ülkemizde patates ekim alanları için 2010 yılı için 450.000 ton sertifikalı tohumluk ihtiyacı varken üretilip, dağıtılan miktar ise 70.000 ton olmuştur.

Patates verimi ve üretimi artırmak veya en azından aynı seviyede tutabilmek için her 3 yılda bir tohumluğun değiştirilmesi ve virüsten ari tohumluk kullanılması gerekmektedir. Genel olarak ülkemizde verimi kısıtlayan ana faktör çeşitten ziyade tohumluktur. Türkiye önemli bir patates üreticisi konumunda olmasına rağmen ıslah edilmiş yerli çeşitlerin azlığı, Almanya ve Hollanda gibi ülkelerden getirilen çeşitlerin kullanılıyor olması, adaptasyon kabiliyeti yüksel bile olsa iklimsel farklılıklar sebebiyle patateste verimi düşürebilmektedir. 

Münavebe
Patates tarımı yapılan bölgelerde hastalık ve zararlılardan en az etkilenmek için ekim nöbeti çok önemlidir.Ayrıca şeker pancarının önce ve sonra patates dikimi yapılması durumunda topraktan geçen hastalıkların yoğunluğunu artırma riski vardır.Patates, bir çapa bitkisi olduğu için temiz ve iyi havalanmış bir toprak bırakır. Bu nedenle ekim nöbeti sırasında önemli bir yeri vardır.Her yıl üst üste patates dikimi yapılan tarlalarda topraktan geçen hastalıkların yoğunluğu artmakta, verimde önemli azalmalar meydana gelmektedir.Bu nedenle her yıl üst üste aynı tarlaya patates dikilmemelidir. 

Toprak Hazırlığı
Toprağın sürekli aynı derinlikten işlenmesi sonucunda, toprak işleme derinliğinin hemen altında (20-25 cm) 5-10 cm kalınlığında sert geçirimsiz bir tabaka oluşur ki, bu tabakaya taban taşı adı verilir. Bu tabaka geçirimsiz bir tabaka olup, su ve yağışların aşağılara inmesine depolanmasına izin vermezken, bitki kökleri bu tabakayı delip geçemezler.Toprak sıkışması ile birlikte taban taşı oluşumu toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik yapısını etkilediğinden bitki gelişiminde ve veriminde önemli azalmalara yol açar. Bu tabakanın kırılması için toprağın kuru olduğu alanlarda “dipkazan” çekilmesi önerilmektedir. Dipkazan toprak kuru iken örneğin Temmuz,Ağustos aylarında 50-60cm derinliğinden çekilmelidir. 

Patates gibi toprak altında yumru oluşturulan bitkiler için bu durum çok önemlidir. Patatesin yumru gelişimi için iyi hazırlanmış ve kabartılmış bir tohum yatağı hazırlanmalı toprağa gevşek bir yapı kazandırılmalıdır. Toprak sonbaharda tavında iken kulaklı pullukla 20-25cm derinlikten sürülmelidir. İlkbaharda toprak tava geldiğinde kazayağı-tırmık kombinasyonu çekilerek gevşek bir tohum yatağı hazırlanarak tarla ekime hazır hale getirilmelidir. 

Dikim ve Dikim Zamanı
Dikim zamanını belirleyen faktör toprak sıcaklığıdır.Toplam sıcaklığı 8-10 dereceyi bulduğu zaman dikim işlemine başlanabiilr. Konya bölgesi için uygun ekim zamanı 15Nisan-15 Mayıs tarihleri arasıdır. Tohumluk üretimi için 28-35mm çarpındaki yumrular, normal üretim için ise 35-60mm çapındaki yumrular kullanılmalıdır.Dikimden önce tohumluklar ilaçlanmalıdır. Dikim derinliği daha çok toprak nemi ve sıcaklığına bağlı olarak 4-5cm olmalıdır. Dikilen yumrular en az 10-15cm toprak örtüsüyle örtülmelidir. Nemin yetersiz olduğu durumlarda derin dikim yapılmalıdır.
Yumru toprak içine dikildikten sonra gözlerden sürgünler oluşur. 

Bitki, bu sürgünlerden meydana gelir. Topraktan besin maddesi alıncaya ihtiyaç duyduğu besin maddesini tohumluk olarak dikilen bu ana yumrudan karşılar.Bir patates bitkisinden sayıları meydana gelmektedir. Sıra arası 70cm sıra üzeri mesafeler ise tohumluk patates üretimi için 20-25cm yemeklik patates üretimi için 30-40cm olmalıdır.